Gai-jartzaileak jarri
badu gonbidatuak eta ez gonbidatua zerbaitegatik izango da.
Ez naz bertsozale
amorrotua, baina bertsoek emozinaten nabe, bapatean botatako bertso eder bat
izan liteke konpartitu ahal dan momenturik politenetakoa, ze entzuten dauanak zuzenean
bizitzen dau lagunak doinuz eta berbaz
azaldu nahi dauana. Urtean zehar ez dot ikusten “Hitzetik Hortzera” telebista
saioa, eta sarri , munduko errespetu osoz,
euskal kultura bertsoetara mugatzen dan sentsazionak itoten nau.
Halan da be, neure utzikeria onartuta, bertsolariak eta bertso mundua neure
kulturaren parte bat dala sentiduten dot eta mirezmenez onartzen dot jende asko
sekulako beharra egiten dabilela bertso eskolekin eta bertso
mundua sendotze lanetan.
Emozionaten
naben bertsoetatik aparte, euskaren erabilera dala eta, bertsolaritza
ezinbesteko erreferentzia da niretzat. Bizkaiko bertsolaritzak bizkaiera jantziaren errekuperazioan egiten dabilen beharra etorkizunean bakarrik neurtu ahal izango da. Berezko dogun
hizkuntzatik ez bagara abiatzen euskara arrotz bihurtuko jaku, hizkuntza
indartu beharrean ahulduko dogu. Bizkaieraz bertsotan egiteak frogatzen dau ahozko
hizkera baturako zein erraz moldatu ahal dan. Euskara
estandarrak oraindik ez deutsa mendebaldeko hizkerari ekin eta euskal hiztunen ia erdiak bere
berezko hizkuntza erabilera: lexikoa,
esamoldeak, morfosintaxi hainbat atal eta sustraitutako maileguak, besteak beste, batuan
ez dauz jasota ikusten.
Bueno betiko alperriko
diskurtsoa…, arrazoiak arrazoi bertsolaritzaz gogoeta egitean, mundu
horretatik kanpo sentitu arren,
deutsedan mirezmena aitortu beharrean sentiduten naz. Horregatik sufriduten dot
sarritan ikusita ze exigente bihurtu ahal garan bertsolarien beharra
baloratzean, itxuraz bertsoa perfekzio matematikoaz neurtzen da, badirudi bertsolaritzaz gabilzala zientzia kuantikoaz ari garela ze bertsolariei eskatzen jakena ez da beste
inongo alorretan ikusten. Berez euskaldunon izakeran lehia ezinbestekoa bada be, niretzat
sortze mundua lehiaz haratago ulertu beharko litzateke. Antzerki obra bat, edo
kanta bat gogoko izateko ez da beharrezkoa ziurtatzea egile bat bestea baina
hobea dan ala ez. Bertsolaritzan, ostera, ziklistekin lez gertatzen da, etapa
osoak ez daukala metara aileagatu osteko sailkapenaren balioa, baina bertsolaritza lehia ala sormen lana da?
Dana da mediatikoa,
beharbada hainbesteko lehia izango ez
balitz denek ez leukie edukiko aukera berak, doinuak ez litzatekez berrituko, bertso zailenak ez leukiez erabiliko, tradizioa eta berrikuntza ez litzaketez uztartuko, eta azken finean
bertsolaritza ahulduko litzateke. Baina ze prezio ordaindu behar dabe
bertsolariek? Atleta profesionalek lez
Euskadiko txapelketan parte hartzen dauanak behin, fenómenoa ez bada, oso
gaitz du hurrengoan parte hartzeko, itxuraz txapelketak gazte kontuak dira. Ez
dogu bertsozaleok 50 urtetik gorako bertsolariez gozatzeko eskubiderik
Euskadiko Txapelketa batean, igual horretarako daude bertso afariak, tira...
Uste dot beste
bertsozaletasun bat bultzatu beharko gendukeala, lehiakortasunean ez hainbeste
zentratua, batez be lehiakortasunaren
parametroak mekanikoak direnean, kuantikoak ez esateagatik. Gaur arratsaldean
Interneten bidez jarraitu dot Murgian
antolatutako Euskadiko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren kanporaketa (final aurrekoaren
aurrekoa uste dot) eta harrituta utzi nabe saioa aurkezten ebenak. Uste dot bertsoak
aurkezterakoan baikortasunetik eta sormena ahalik eta zehatzen azaltzetik
eskeini behar direla azalpenak. Ezinezkoa begitantzen jat ezkortasunetik
aurkeztea saioa, hau da, balorazioa
egiterakoan huts egitetik abiatzea. Simplea badirudi be, boteila erdi hutsik ala
erdi betea ikusteak, errealitatearen
ikuspegi ezkorra ala baikorra
aukeratzeak, balorazioaren nondik norakoaren barri emoten deusku, ezinbestean
konpromizo bat, inplikazino bat azaltzen dogu. Norbait bazkaltzera gonbidatzen
bada, hainbeste iluzioz sukaldatutakoa
aitzakiz, imintzioz, gestu zatarrez errefusatzen badau, berba onak erabili arren, gure lanaren
eta bestearen irizpidearen artean aukeratu beharko dogu (Sinestezina, gonbidatu
dot eta bere amak etxean egiten deutson zapore berberagaz ez dodalako egin, dana janda be, jatekoa ez dagoela ona esan deust). Ez dot
ulertzen sortzaileen lana hain ezkor eta zital baloratzea legezkoa danik, bapatekotasunak daukan mugak lehia kontua izango balitz lez planteatu eta ehundakako lagunen aurrean bapateko lana balioztatzeko irizpide mekanikoekin
txikizioak egitea txarto begitantzen jata. Ziur bertsoak balioztatzerakoan
baikortasunetik abiatuz aurkezle-adituak, erritmoa, doinua, hitzen aukeraketa, tradizioa,
ikuspuntuaren trataerak , lehia isladatu ahal dauela gutxiespenik barik.
Norbaitek esageratzen nabilela pentsaten badau hara kartzelako bertsoak botatzerakoan zuzenean bertsolarien lana aurkeztu eta baloratzen ebenak esandakoak:
-Beñat Gaztelumendik ongi egin du, baina gaia ”prest duzu dena, gonbidatuak falta dira” izanda (esango du bere kartzelako lanaren kontra jarduten dudala) ez du kontuan izan ama aipatzean ez dela gonbidatua; gainera, kopuruaz ere ez du erreparatu, gonbidatuak bat baino gehiago dira, bestela asmatu dudalakoan nago.
-
Silbeirak ez du asmatu saioan zehar, saioan deseroso aritu da. Gustatu zait
hasierako bertsoa, baina gero gehiegi luzatu da asmatzerakoan, elkarri
begiratuta ez diogu ongi ulertu.
-Mendiluzek
ere zerbait galdu du, aukeratu dituen bertso moldeek kalte egin diote,
Mendiluzeren lana mokofinentzako da, zalantza txikia izan du bertso ebakeran,
eten txiki bat ere egin du. Igor Elorzak eginiko lana gogoan eduki duelakoan
nago, mikroistoria. Gainera gaiak gonbidatuak
aipatzen ditu eta Aitorrek bakarrik bakarra aipatu du, ni gai jartzailea naiz
eta gaia zuzenean ez betetzea zorrotz balioztatu behar dela uste dut.
-Aitor
Agirrek orain arte la ona egin du, ea asmatzen duen halako kolpe bat ematen
orain. Izan du halako gozamen bat, behar bada sakontasun pixka bat falta zaio,
detaile errealak erabiltzea eskertuko nizkion, baina…
-Sustrai Kolinak ez du
lan borobilik egin, ale on batzuk utzi ditu, seiko motzean oso ongi,
zentratua. Zergatik egin zait bere kartzelako lana hain gozagaitz? Ez du
asmatu, bertso batzuk ezin dira telebista izenarekin amaitu, joku polita heriotzarena,
bertsoak ekarri ditu, baina ez du
gozatu
-Fredi
Paia bera da saioa altzarazi duena, gustatu zaizkit puntu-erantzunak, zortziko
txikia. Doinu aukeraketa ez du egokia egin Mendiluzerekin batera. Lehenengo bi bertsoak kartzelakoan gustatu
zaizkit, satira moduan eginak ziren eta, hirugarrenean , ordea, frenadaz pasatu da.
Harrigarria
begitantzen jata hain zorrotz irizpide
ezkorrak ematea, beste modu baikor batean, ez hain mingarrian, iritzia eman litekeenean. Ez naz konforme baloratzeko
erabilitako iritziekaz kenketan oinarritzen badira, gehiketan ere bakoitzak
eginikoaren arabera irabazlea nor izan
leikeen esan ahal bada, saio bukaeran irizpide beretik segidu dabe:
Gaurko sei bertsolarietatik bostek lortuko dute
klasifikatzea, gaurkoan pisua ofizio
lanetan egon da, puntu erantzunetan, eta
Sustrai nagusitu da. Izenak ikusita final aurrekoetan gazteak izango dira,
seinale ona da. Orokorrean saio ona izan
da, ofizioetan erabakia. Silbeirak ez zuen
bere burua bertsotako gaur,
gainontzekoek aukera dute final aurreko txukuna egiteko. Izen handiak kanpoan
geratu dira, baina bizilegea da, zazpi lekuak betetzeko gainontzekoak kanpoan geratu behar, bizilegea
da hainbeste bertsolari on ditugu eta.
Esan beharrean nago gai-jartzaile naizen aldetik, bertsolariei kartzelako lanean gonbidatuak eta ez gonbidatua jarri badiete zerbaitegatik izango dela.
Gai-jartzaile hau
Euskadiko Bertsolari Txapelketako kanporaketen
ahotsa bada, bertso eskoletan lan egin beharko dabe bai, ze finalean 50
urteko bertsolaririk ez da ikusiko. Lehiaketak bertsolari helduak erretzen
dauz. Gainontzeko alorretan gertaten ez dana pasaten da bertsolaritzan, urteetako
jakituriak ez dauala bertsolaritza txapelketarako balio, zergatik izango ete
da? Gonbidatuak bestela etorriko litzatekez entzutera? Gonbidatuak eta ez gonbidatua.
Comentarios
Publicar un comentario